S4/Caerfyrddin?

Lle fydd S4C yn mynd?

Mae S4C wedi cyhoeddi ei bod yn ystyried symud rhai swyddi o Gaerdydd i naill ai Wynedd neu Sir Gaerfyrddin. (Hynny yw os na fydd Qatar wedi llwyddo i’w llwgrwobrwyo i symud yno ar y funud olaf).

Rydw i’n gallu uniaethu â phenderfyniad S4C. Ar hyn o bryd rwy’n gweithio ger Caernarfon, ond yn byw ger Caerfyrddin. Pam ddim symud y plant i’r gogledd i fod yn gofis Dre?

Wedi’r cwbl, er nad oes prinder Cymry Cymraeg i’w cael yma, mae’n amlwg bod yr iaith yn araf ddirywio. O fynd i lawr i siop y pentref dydw i’n aml ddim yn clywed acenion Cymreig heb son am yr iaith Gymraeg. Fe es i ag un o’r plant i ddiwrnod mabolgampau mudiad meithrin ychydig fisoedd yn ôl, a chael dipyn o sioc mai ni oedd yr o’r ychydig deuluoedd yno oedd yn siarad Cymraeg.

Oni fyddai yn haws symud y plant i fyny i Gaernarfon, felly, a sicrhau eu bod nhw’n cael eu magu mewn tref lle mae'r mwyafrif helaeth yn siarad Cymraeg?

Mae yna un ddadl amlwg yn erbyn, sef - pa obaith i’r Gymraeg yn yr ardal yma os yw’r Cymry Cymraeg yn codi pac ac yn symud oddi yma?

Dyna pam nad ydw i’n cytuno â dadl Cai dros symud S4C i Gaernarfon. Dydw i ddim yn dweud na ddylid symud S4C i Gaernarfon, ond dydw i ddim yn credu bod gwendid y Gymraeg yng Nghaerfyrddin yn rheswm dros beidio symud i'r dref honno – i’r gwrthwyneb a dweud y gwir.

Yn un peth, dydw i ddim yn credu bod cyflwr yr iaith yng Nghaerfyrddin mor ddu ag y mae Cai yn ei awgrymu. Fel y soniais uchod, dyw pethau ddim yn wych. Ond o ran niferoedd, os nad canran, mae yna lwyth o Gymry Cymraeg yma. Fe fûm i’n siopa yng Nghaernarfon ddoe ac yn siopa yng Nghaerfyrddin heddiw. Yng Nghaernarfon ges i wasanaeth Saesneg - yng Nghaerfyrddin heddiw, fe gefais i wasanaeth uniaith Gymraeg.

Byddai lleoli S4C yn yng Nghaerfyrddin yn hwb i’r iaith yno - nid yn y dref yn unig, ond yn yr ardal o boptu iddi. Fe fyddai yn denu nifer o Gymry Cymraeg i fyw, neu i aros,  yn yr ardal. Ac fe fydden nhw’n Gymry Cymraeg mewn swyddi da a chanddynt ddawn dweud -y math all ddylanwadu ar wleidyddion ac ar arferion ieithyddol pobl eraill yr ardal. Dydw i ddim yn dadlau y byddai lleoli S4C yno yn gwneud newid anferth i ddyfodol yr iaith - yn yr un modd nag yw lleoli’r Eisteddfod genedlaethol yn y sir  y flwyddyn nesaf yn mynd i wneud newid anferth i ddyfodol yr iaith. Ond dyw hynny ddim yn ddadl dros gynnal yr Eisteddfod yng Ngwynedd bob blwyddyn.

Ni fyddai diffyg Cymraeg yng Nghaerfyrddin yn atal S4C rhag ffynnu yno, chwaith - mae wedi ffynnu cyhyd yng nghanol Caerdydd, wedi'r cwbl.

Medd Cai: “Ond mae yna lefydd lle mae'r llif yn erbyn yr iaith mor gryf fel y byddai unrhyw effaith cadarnhaol yn cael ei foddi.  Mae tref Caerfyrddin ymysg y llefydd hynny... Y broblem efo tref Caerfyrddin ydi bod y Gymraeg yn marw yno...”

Y broblem efo’r ddadl yma ydi ei bod yr un mor gymwys yng nghyd-destun Cymru gyfan. Mae’r iaith Gymraeg yn marw yng Nghymru. Os ydyn ni’n fodlon gadael Caerfyrddin  i’w ffawd, does dim llawer o obaith i weddill y wlad. Nid ryw fath o Arch Noa sy’n mynd i gario’r iaith i borfeydd breision yw Caernarfon, Penygroes, a’r ychydig lefydd eraill lle mae’r mwyafrif yn siarad yr iaith. Os ydyn ni eisoes yn cilio yno ac yn derbyn nad oes dim y gellid ei wneud dros lefydd fel Caerfyrddin, mae wir wedi canu ar yr iaith.