Fy mhlaid ddelfrydol i

Leanne RT Jones

Fel ydw i wedi sôn yn y gorffennol ar y blog yma rydw i’n ystyried fy hun yn weddol amhleidiol. Fydden i ddim yn ystyried fy hun yn gwbl gyffyrddus yn aelod o’r un o’r prif bleidiau sydd yn cystadlu yn etholiadau Cymru ar hyn o bryd.

Serch hynny wrth edrych yn ôl ar fy record wrth bleidleisio, rydw i wedi cefnogi Plaid Cymru ym mhob etholiad ond un (yr un diweddara’ ma am Gomisiynydd yr Heddlu, pan gefnogais i’r Blaid Lafur). Plaid yw’r blaid sydd hawsaf i fi uniaethu efo nhw, am fy mod i’n Gymro Cymraeg dosbarth canol. Heb allu cefnogi’r un o’r pleidiau eraill, rydw i o leiaf wedi gallu pleidleisio o blaid ‘rhywun fel fi’! Os ydyn ni’n onest dyna sy’n cymell y rhan fwyaf o bobol i bleidleisio yn y pen draw, o bleidlais graidd Llafur yn Aberafan i bleidleiswyr Ceidwadol Aldershot.

‘Mae’r person yma yn dod o gefndir tebyg i mi, yn siarad yr un iaith, ac yn rhannu’r un gwerthoedd.’

Mae hyn yn arbennig o wir yng Nghymru lle nad oes yna gymaint â hynny o wahaniaeth rhwng y pleidiau gwahanol o ran polisi, ac mae pwy ydych chi’n pleidleisio drosto yn fater llwythol yn fwy na dim.

Serch hynny rwy’n credu bod hyn wedi newid rhywfaint yn sgil yr argyfwng economaidd. Mae’r Blaid Lafur a’r Ceidwadwyr, ar lefel Brydeinig o leiaf, wedi cynnig atebion gwahanol er mwyn mynd i’r afael â’r her ariannol, ac mae’r is-bleidiau Cymreig wedi gorfod dewis eu hochrau hefyd. Ar yr un pryd mae ethol Leanne Wood yn arweinydd Plaid Cymru wedi dargyfeirio y blaid honno i lawr llwybr gwahanol - mae hi wedi symud yn agosach i Lafur o ran ceisio apelio mwy at Gymry di-Gymraeg y Cymoedd, ac i’r chwith o ran polisïau.

Er y byddwn i ‘ymysg ffrindiau’ ym Mhlaid Cymru mae fy ngwleidyddiaeth yn agosach at y Blaid Geidwadol mewn rhai ffyrdd, ac rydw i wedi ystyried a ydi’r Blaid Lafur yn haeddu fy mhleidlais hefyd.

Felly er mwyn gallu rhoi fy myfyrdodau ar bapur yn fwy na dim, a datrys y pos sydd yn fy meddwl, dyma’r manteision ac anfanteision ydw i’n eu gweld yn y Blaid, y Ceidwadwyr a Llafur.

(Rydw i’n siŵr y byddai croeso i mi yn y blaid Ryddfrydol hefyd, ond mae’n anodd rhestru manteision ac anfanteision plaid sy’n addo pethau gwahanol i wahanol bobol!)

Plaid Cymru

Manteision:

Y blaid fwyaf cefnogol i’r iaith Gymraeg (er bod ambell i farc cwestiwn ynglŷn â hyn yn sgil rhai datblygiadau diweddar).

Maent yn credu’r gryf mewn annibyniaeth i Gymru. Wel, yr arweinydd, o leiaf.

Maent wedi rhoi lot o bwyslais yn ddiweddar ar ddod o hyd i atebion i ddatrys problemau ariannol Cymry – er nad yw’r atebion wedi dod i’r amlwg eto.

Mae’r blaid yn llawn pobol dosbarth canol Cymraeg eu hiaith fel fi!

Anfanteision:

Y teimlad anesmwyth fy mod i’n eu cefnogi am eu bod nhw ‘fel fi’ yn unig. Fel pe bawn i’n aelod answyddogol o’r blaid ers cael fy ngeni a bod 'disgwyl' i mi eu cefnogi.

Gwrthwynebiad afrealistig y Blaid i doriadau angenrheidiol mewn gwariant cyhoeddus. Mae’n hawdd iddyn nhw wrthwynebu'r rheini gan wybod na fydd ganddyn nhw fyth y cyfrifoldeb o fynd i'r afael â'r diffyg ariannol, amwn i.

Y ffaith eu bod nhw wedi crwydro ymhellach byth i’r chwith pan ddylen nhw fod yn symud yn y cyfeiriad arall.

Eu gwrthwynebiad anwadal i ynni niwclear – sydd yn fy nhyb i yn hollbwysig er mwyn atal newid hinsawdd, heb son am ddod a gwaith i Ynys Môn.

Er eu bod nhw’n credu mewn annibyniaeth dydyn nhw byth am gyrraedd yno heb doriadau anferth mewn gwariant cyhoeddus a hwb mawr i’r sector breifat yng Nghymru. Dydyn nhw heb awgrymu unrhyw bolisïau sy’n debygol o gyflawni'r uchod - i’r gwrthwyneb a dweud y gwir.

Maen nhw i weld eisiau hyd yn oed mwy o arian cyhoeddus o San Steffan ac am i ragor ohono gael ei wario ar y sector gyhoeddus. Bydd hynny yn ei dro yn gwneud Cymru yn fwy dibynnol ac yn llai annibynnol o San Steffan.

Y Ceidwadwyr

Manteision:

Eu ceidwadaeth ariannol. Rydw i’n tueddu i gytuno efo’u hymdrechion i dorri’r diffyg ariannol. Rydw i’n credu mai dyna’r peth doeth i’w wneud a bod y gwendid yn nhwf yr economi yn sgil effaith anochel o broblemau ariannol cymhleth y byd ar hyn o bryd. Dydw i ddim yn credu y dylid creu twf artiffisial nawr y bydd angen talu amdano yn ddiweddarach. Dyna’r ateb hawdd, nid yr ateb call. Fe allen ni wario fel ffyliaid nawr ond os yw’r un problemau sylfaenol yn bodoli yn yr economi erbyn i’r ddyled gyrraedd lefel stratosfferig fe fyddai’r marchnadoedd ariannol yn ein bwyta’n fyw.

Rydw i’n credu bod polisi craidd y Ceidwadwyr o dorri yn ôl ar faint y sector gyhoeddus a hybu maint y sector breifat yn hollbwysig os yw Cymru am fod yn annibynnol. All Cymru ddim bod yn annibynnol os yw’n gwario £6bn yn fwy bob blwyddyn nag y mae hi yn ei godi mewn trethi. Mae angen newid y balans rhwng y sector breifat a’r sector gyhoeddus os yw Cymru am lacio gafael San Steffan a thorri ei chwys ei hun.

(Rydw i’n credu y byddai annibyniaeth economaidd i Gymru o fudd i’r wlad yn y pen draw, nid am resymau cenedlaetholgar yn unig ond oherwydd bod strategaeth economaidd San Steffan yn canolbwyntio ar dde ddwyrain Lloegr yn bennaf.)

Rheswm arall y byddwn i’n ystyried cefnogi'r Ceidwadwyr yw bod Llafur wedi mynd ati’n fwriadol i awgrymu bod y Ceidwadwyr yn gythreuliaid anfad sydd eisiau bwyta ein plantos newydd anedig ni Mewn gwirionedd maen nhw’n bobol ac yn wleidyddion fel pawb arall ac yn credu mai nhw sy’n gwybod orau. Mae modd dadlau bod segurdod Llafur wedi gwneud mwy o niwed i Gymru na gweithredoedd y Ceidwadwyr.

Anfanteision:

Mae fy ngwrthwynebiad i’r Ceidwadwyr yn bennaf ar sail ddiwylliannol. Os yw Plaid Cymru ‘fel fi’ dyw’r Ceidwadwyr ddim ‘fel fi’. Er gwaethaf ymdrechion arweinwyr y blaid yng Nghymru i’w Cymreigio mae polau piniwn yn parhau i awgrymu bod eu pleidleiswyr yn parhau’n wrthwynebus i’r hunaniaeth Gymreig. Nhw yw’r unig blaid fawr yng Nghymru na allai honni eu bod nhw’n blaid genedlaetholgar Gymreig a chadw wyneb syth. Cenedlaetholwyr Prydeinig ydyn nhw yn y bôn. Felly er fy mod i’n cytuno â nifer o’u polisïau nhw ar bapur, yn ymarferol rydw i’n credu na fyddai eu cefnogwyr yn colli dagrau pe bai’r Gymraeg yn diflannu a’r Cynulliad yn cau i lawr!

Yn ogystal â hynny rydw i’n credu bod y weinyddiaeth bresennol yn San Steffan yn dangos ffafriaeth tuag at gyfeillion grymus yn y sector ariannol a byd y cyfryngau. Mae angen ailwampio’r ddau ddiwydiant, er eu lles nhw a ni.

Anfantais arall amlwg yw bod y blaid yng Nghymru yn atebol i’r blaid yn San Steffan ac felly mae’n amhosib iddyn nhw roi budd Cymru yn gyntaf.

Llafur

Manteision:

Maen nhw’n meddiannu’r tir canol yng Nghymru ac yn cadw ryw fath o gydbwysedd rhwng y Blaid ar y chwith a’r Ceidwadwyr ar y dde.

Nhw yw’r blaid fwyaf poblogaidd yng Nghymru o bell ffordd felly mae’n amlwg eu bod nhw’n cynrychioli barn mwyafrif y Cymry i raddau helaeth.

Maen nhw wedi llywodraethu Cymru am 12 mlynedd heb wneud smonach amlwg ohoni (mae gwneud unrhyw gynnydd yn fater gwahanol).

Mae Carwyn Jones a Leighton Andrews yn wleidyddion dawnus a hoffus.

Mae yna gnewyllyn cenedlaetholgar yn eu mysg nhw.

Anfanteision:

Dydyn nhw heb gyflawni unrhyw beth o bwys yn ystod eu 12 mlynedd wrth y llyw. Os rywbeth mae Cymru wedi dirywio yn economaidd.

Dyw hi ddim yn beth hynod o iach cael un blaid yn llywodraethu gyhyd - mae pethau yn mynd yn farwaidd ac mae yna ddiffyg syniadau newydd. Maen nhw ychydig bach fel Llafur yn yr Alban cyn colli grym yn hynny o beth. Mae rhywun yn cael yr argraff y byddai cyfnod allan o bŵer yn gwneud byd o les iddyn nhw.

Pan maen nhw wedi cyflawni pethau o bwys maen nhw yn amlach na pheidio wedi eu hysgogi gan y pleidiau eraill - Plaid Cymru gan amla’. Ar fater datganoli maen nhw fel blocyn rhew ar lyn o iâ  - fe wnânt nhw symud gyda chryn ymdrech os ydyn nhw’n cael eu gwthio yn galed. Mae hynny er gwaetha’r ffaith bod polau piniwn yn awgrymu bod y cyhoedd eisiau rhagor o ddatganoli - yn enwedig ym maes trethi.

Mae rhywun yn cael yr argraff mai cefnogi'r blaid i ennill grym yn San Steffan yw eu prif flaenoriaeth nhw yn hytrach na gwasanaethu Cymru. Fel y Ceidwadwyr maen nhw yn gorfod plesio'r blaid yn San Steffan sy’n cynnwys nifer o ASau Cymreig Prydeinllyd.

Mae yna gnewyllyn Touhig-aidd sy’n ddigon gwrthwynebus i unrhyw beth Cymreig a Chymraeg yn eu mysg nhw.

Maen nhw, fel Plaid Cymru, yn credu na ddylid ceisio torri’r diffyg ariannol yn y tymor byr, er bod rywfaint o amwyster ynglŷn â hyn - dyna yw’r canfyddiad). Rydw i’n credu bod hyn hynny’n anghyfrifol.

Dydyn nhw heb wneud dim i leihau maint y sector gyhoeddus yng Nghymru na chynyddu maint y sector breifat - gan sylweddoli maen siŵr bod nifer o’u pleidleisiau yn dod o’r sector blaenorol.

Fy mhlaid i

Felly pa elfennau o’r uchod fyddwn i’n eu cyfuno er mwyn creu fy mhlaid ddelfrydol i?

Rydw i’n meddwl mai ryw fath o asiad o ochor ddiwylliannol Plaid Cymru a pholisïau economaidd y Blaid Geidwadol fyddai yn fy siwtio i orau. Felly dyma gyflwyno amcanion tymor hir fy mhlaid ddelfrydol:

Plaid sy’n gwbl annibynnol o unrhyw fath o reolaeth o San Steffan. A dweud y gwir fydden nhw’n cefnogi gostwng nifer yr ASau yng Nghymru.

Fyddai’r blaid chwaith ddim yn cystadlu yn etholiadau San Steffan. Mae’r SNP wedi dangos bod modd dylanwadu ar San Steffan drwy ennill mwyafrif mewn senedd ddatganoledig, felly beth yw’r pwynt? Dyw etholiadau San Steffan ddim yn ‘faes chwarae gwastad’ i bleidiau sy’n bodoli mewn gwledydd unigol yn unig oherwydd bod y pleidiau mawr yn cael mantais sylw’r cyfryngau Llundeinig. Y cyfan y maen nhw’n ei gynhyrchu yw penawdau gwael i’r blaid.

Dylai annibyniaeth fod yn nod tymor hir - gyda rhagor o rymoedd ariannol a ‘devo max’ yn cynrychioli rhai o’r grisiau ar y gamfa i gyflawni hynny. Dylai Cymru fod yn hunangynhaliol yn economaidd cyn yr ystyrir annibyniaeth.

Dylid datganoli grymoedd trethi i Gymru cyn gynted a bo modd - hyd yn oed os yw hynny’n golygu bod rhaid gostwng gwariant cyhoeddus. Rhaid sefydlu’r cysylltiad rhwng lefel trethi a lefel gwariant cyhoeddus. Mae hynny’n hollbwysig er mwyn newid naws gwleidyddiaeth Cymru a sicrhau bod dyfodol i bleidiau sydd ddim yn addo popeth ar blât am ddim i’r wlad.

Diweddaru isadeiledd Cymru er mwyn rhoi hwb i fusnesau preifat - gan gynnwys ehangu’r M4, yr A470 a thalu gweddill y doll ar Font Hafren. Byddai’n rhaid cyflawni toriadau amhoblogaidd i wariant cyhoeddus mewn meysydd eraill er mwyn gwneud hynny, ond dyna ni!

Cyfyngu addewid y Cynulliad i dalu ffioedd dysgu myfyrwyr i brifysgolion o fewn Cymru yn unig.

Gostwng y dreth gorfforaethol i 12.5%, yr un lefel a Gweriniaeth Iwerddon.

Sicrhau bod o leiaf 50% o blant cynradd Cymru yn gadael yr ysgol â dealltwriaeth sylfaenol o’r iaith Gymraeg. Rydw i’n credu y byddai buddsoddi yn hyn yn fwy effeithiol na cheisio argyhoeddi plant uwchradd ac oedolion i ddysgu’r iaith.

Cael gwared ar y disgownt ar ail dai yng Nghymru. A dweud y gwir, fe ddylen nhw dalu mwy! Nid mater o gasáu mewnfudwyr yw hyn ond mater o ganiatáu i bobol allu prynu tai yn eu hardaloedd nhw.

Sefydlu papur newydd a gwefan dyddiol dwyieithog fydd yn gwasanaethu Cymru gyfan. Rwy’n credu bod gwendid y cyfryngau yng Nghymru yn gyfrifol i raddau helaeth am nifer o wendidau’r wlad! Ac nid papur newydd fydd yn lladd ar Gymru a’r Gymraeg bob gafael chwaith (dydw i ddim yn edrych ar neb yn benodol...)

Dileu presgripsiynau am ddim i bawb, a rhai budd-daliadau cyffredinol nad oes eu hangen ar ran helaeth o’r boblogaeth. Dylen nhw fod ar gael i’r bobol sydd wir eu hangen nhw, ond ddim pobol fel fi sy’n gallu fforddio talu am fy nghalpol fy hun.

Cefnogi ynni niwclear yng Nghymru, gan gynnwys adeiladu Wylfa B.  

Cefnogi hybu ynni adnewyddadwy a fydd yn llacio'r dibyniaeth ar danwydd ffosil a niwclear dros amser - e.e. y morglawdd ar draws Aber Hafren.

Mae’n siŵr fy mod i wedi anghofio ambell beth... ond dyma flas!