Papur cenedlaethol dwyieithog?

Wrth drafod trafferthion y Western Mail mewn blogiad diweddar soniais am yr angen am un papur newydd cenedlaethol Saesneg a fyddai'n pontio’r bwlch rhwng y de a’r gogledd, ac yn hybu’r syniad fod Cymru yn un genedl yn hytrach na chasgliad darniog o ranbarthau, pob un yn amrywio o ran iaith, diwylliant, a gwleidyddiaeth.

Fel y dywedais i bryd hynny dydw i ddim yn credu fod y Western Mail yn bapur cenedlaethol yng ngwir ystyr y gair, yn rhannol am nad yw’n llwyr gefnogol i’r syniad o Gymru yn genedl, â’i hiaith a’i diwylliant ei hun, a hefyd oherwydd bod ei gyrhaeddiad daearyddol wedi ei gyfyngu’n bennaf i'r de.

Ar yr un pryd mae’r Cymry Cymraeg yn parhau i ddymuno am bapur newydd dyddiol yn eu hiaith eu hunain. Yn anffodus mae tranc y Byd, a sylwadau E. Morgan Humphreys yn fy mlogiad i ddoe, yn awgrymu nad oes yna lawer iawn o obaith y gwelwn ni bapur newydd dyddiol o’r fath.

Pam ddim papur newydd cenedlaethol, dyddiol, ddwyieithog, felly? Un a fyddai’n cwrdd â’r galw am bapur newydd Saesneg cenedlaethol a chenedlaetholgar, tra ar yr un pryd yn darparu newyddion Cymraeg dyddiol i’r rheini sydd ei eisiau?

Ar yr olwg gyntaf mae’r syniad yn un sy’n annhebygol o weithio. Pam fyddai pobol, yn enwedig darllenwyr uniaith Saesneg, yn fodlon talu am yr un cynnwys mewn dwy iaith wahanol?

Yn fy nhyb i, y rheswm y gallai papur newydd o’r fath lwyddo yw oherwydd yr union raniadau ieithyddol, diwylliannol, a gwleidyddol sy’n rhan mor nodweddiadol o Gymru. Ni fyddai’r rheini sydd eisiau darllen y cynnwys Saesneg, a’r rheini sydd eisiau darllen y cynnwys Cymraeg, o reidrwydd eisiau’r un math o gynnwys. Ac mae’n rhaid cyfaddef fod yna rai pethau y mae’n well gan Gymry Cymraeg eu darllen yn Saesneg, hefyd.

Un fantais o weithio ar wefan newyddion ar-lein yw bod modd gweld yn union pa erthyglau yr oedd pobol yn eu darllen, rywbeth nad yw’n bosib i newyddiadurwyr y papurau newydd ei wybod heb ofyn i’w darllenwyr yn unigol. Beth sydd wedi dod i’r amlwg o brofiad Golwg 360 a BBC Newyddion yw bod pobol sy’n troi at y tudalennau Cymraeg eisiau cynnwys gwahanol i beth sydd ar y tudalennau Saesneg. Maen nhw eisiau straeon am lenyddiaeth Cymraeg, yr Eisteddfod, S4C, Plaid Cymru, cerddoriaeth roc a phop Cymraeg, technoleg sy’n mynd i effeithio ar yr iaith, ayyb. Hynny yw, maen nhw eisiau straeon sy’n bodoli o fewn cylch iaith a diwylliant y Cymry Cymraeg.

Dydyn nhw ddim mor frwdfrydig ynglŷn â straeon y byddai modd eu trafod cystal trwy gyfrwng y Seasneg. Mae chwaraeon yn esiampl dda o hyn. Does dim iaith i chwaraeon ac felly mae’n anodd iawn i’r Gymraeg gynnig unrhyw beth yn ychwanegol i beth y mae pobol yn gallu ei gael yn y Saesneg. Yr unig amser y gall erthygl chwaraeon Cymraeg ragori ar erthygl Saesneg, yn fy nhyb i, yw pan mae yn erthygl barn o safbwynt rhywun sy’n sgwennu’n gelfydd yn yr iaith (e.e. erthyglau Alun Wyn Bevan yn Golwg neu Derec Llwyd Morgan yn Barn), neu pan mae’n gyfweliad â seren chwaraeon sy’n siarad yr iaith. Dyma efallai pam bod adran chwaraeon Cymraeg y BBC wedi cau ei drysau, am nad oedd hi yn gallu cynnig unrhyw beth arbennig drwy gyfrwng y Gymraeg nad oedd yr adran Seasneg eisoes yn ei ddarparu.

Mae’r berthynas rhwng gwefan Cymraeg a Seasneg BBC Cymru yn esiampl o sut all y ddwy iaith gydweithio ar un cyfrwng drwy ddarparu deunydd gwahanol. Mae’n wasanaeth dwyieithog, ond yn aml iawn bydd straeon yn ymddangos ar y wefan Gymraeg sydd o ddiddordeb arbennig i siaradwyr yr iaith.

Dyw hyn ddim yn golygu wrth gwrs na fyddai straeon yn ymwneud â’r iaith a’r diwylliant Cymraeg yn ymddangos ar y tudalennau Seasneg, ac na fydd straeon rhyngwladol neu Brydeinig yn ymddangos ar y tudalennau Cymraeg (mae straeon rhyngwladol Barn yn esiampl o’r modd y mae’n bosib dewis straeon o dramor sydd o ddiddordeb i’r Cymro Cymraeg).

Sut fyddai yn gweithio yn ymarferol? Fe fyddwn i’n awgrymu papur newydd sy’n Saesneg ar un ochor ond yn Gymraeg ar yr ochor arall. Fe fyddai tua dau draean o’r cynnwys yn Saesneg, gan fod y rhan yna o’r papur i raddau yn cymorthdalu y rhan Cymraeg. Byddai tîm o newyddiadurwyr a golygwyr gwahanol yn gweithio ar y tudalenau Cymraeg a Seasneg, ond byddai yna uwch-olygwyr fyddai yn goruchwylio gwaith pawb a datrys unrhyw ddadleuon ynglŷn â pha iaith y dylai stori ymddangos ynddo.

Pam fyddai darllenwyr uniaith Saesneg yn prynu papur newydd sy’n cynnwys 20 tudalen o newyddion Cymraeg? Wel,  pwy sydd wir yn darllen papur newydd o glawr i glawr beth bynnag? Tua hanner papur newydd y mae gen i ddiddordeb ynddo fel arfer, mae’r gweddill yn newyddion chwaraeon, canlyniadau rasio ceffylau, ysgrifau coffa, tudalennau ffordd o fyw, a mân bethau eraill nad ydw i’n malio taten amdanyn nhw. Os oes yna straeon da ar yr ochor Cymraeg a Saesneg, fe fyddai pobol yn prynu.